قاسم بن ابراهیم رسیابومحمد قاسم بن ابراهیم بن اسماعیل رسّی (۱۶۹-۲۴۶ق)، از نوادگان امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام)، محدث، دانشمند، فقیه و شاعر قرن سوم هجری قمری بود. وی از پیشوایان زیدیه بود که در مصر و کوفه قیام کرد. فرقه قاسمیه که شاخه‌ای از زیدیه بود، به وی منسوب است. ۱ - معرفی اجمالیابومحمد قاسم بن ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم رسّی هاشمی، از نوادگان امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) بود و در سال ۱۶۹ق زاده شد و در منطقه کوهستانی قدس، در اطراف مدینه می‌زیست. از دوران کودکی و بالندگی و نیز تعلیم و تعلم وی اطلاعی در دست نیست. گفته‌اند که وی دانشمند، فقیه و شاعر بود و به رشته‌های گوناگون علمی آشنایی داشت. ابومحمد رسّی از امام کاظم (علیه‌السّلام) روایت کرده است. ۲ - قیامهاوی از پیشوایان زیدیه بود و قیام خود را پس از مرگ برادرش به سال ۱۹۹ق شروع کرد. [۶]
دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، ج۱۰، ص۱۵۲۸۵.
شعار او دعوت به یاری و بیعت با الوصی من آل محمد یا الرضا من آل محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود که در مصر انجام گرفت. قیام دوم او در کوفه به سال ۲۲۰ق انجام شد و گروهی از مردم با او بیعت کردند. ۳ - شخصیتاحاطه او بر رشته‌های علمی، مهارتی در ردّ افکار انحرافی در او پدید آورده بود که ردّ بر جبریه و مجسمه از جمله کارهای اوست. به گفته بروکلمان، وی بنیانگذار مذهب قاسمیه در فقه بود. [۱۰]
بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۳۲۵.
وی را فردی عفیف و زاهد توصیف کرده و گفته‌اند که حاکم وقت هفت بار دینار برایش فرستاد، اما او برگرداند. ۴ - تالیفاتقاسم علاوه بر اشعار زیبا، آثار متعددی دارد که عبارت‌اند از: الامامه، الاشربه، الایمان و النذور، سیاسة النفس و الرد علی الرافضه صفة العرش و الکرسی و تفسیرهما و الناسخ و المنسوخ. [۱۵]
بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۳، ص۳۲۵.
نجاشی می‌گوید: قاسم کتابی داشت که آن را از پدرش از امام صادق (علیه‌السّلام) روایت کرده است. آقابزرگ تهرانی هم کتاب‌های التوحید و العدل (کوچک و بزرگ)، الدلیل (کوچک و بزرگ)، مجموعه پاسخ‌هایی که از او سؤال شده بود و مسائل ابن مقفع را از او دانسته و می‌گوید: قاسم رسّی کتاب الامامه یا تثبیت الامامه را در تثبیت امامت علی (علیه‌السّلام) و تقدم ایشان در امامت بر دیگران نگاشته است. زرکلی مجموع آثار ابومحمد را ۲۳ رساله ذکر کرده و کتاب راجع به ابن مقفع را الرد علی ابن مقفع نامیده است که به همراه ترجمه ایتالیایی آن چاپ شده است. ۵ - وفاتوی سرانجام به سال ۲۴۶ق در کوه رس، نزدیک ذوالحلیفه مدینه درگذشت. فرقه قاسمیه که شاخه‌ای از زیدیه بودند، بدو منسوب است. ۶ - پانویس۷ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۲۰-۶۲۱، برگرفته از مقاله «قاسم رسی». رده‌های این صفحه : دانشمندان شیعه قرن 3 (قمری) | راویان از امام کاظم | راویان زیدی مذهب قرن 3 (قمری) | شاعران زیدی مذهب | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | فقیهان زیدی مذهب | قاسمیه | مؤلفان شیعه قرن 3 (قمری) | نوادگان امام حسن
|